Co najczęściej uczula niemowlaka i jak to rozpoznać?

Co najczęściej uczula niemowlaka i jak to rozpoznać?

Alergia pokarmowa u niemowląt to narastający problem zdrowotny na całym świecie. Najczęstszymi alergenami są białka mleka krowiego oraz jaja, lecz coraz częściej diagnozuje się uczulenia także na orzechy, soję, ryby i pszenicę. Objawy mogą być bardzo różnorodne – od zmian skórnych po zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Rozpoznanie alergii opiera się na obserwacji tych objawów oraz specjalistycznych testach, a kluczowym aspektem profilaktyki i leczenia jest właściwe wprowadzanie pokarmów do diety niemowlęcia pod nadzorem pediatry i alergologa [2][3][4][5].

Najczęstsze alergeny pokarmowe u niemowląt

Najważniejszym czynnikiem wywołującym alergię pokarmową u niemowląt są białka mleka krowiego, które uczulają około 2–3% niemowląt w pierwszym roku życia [2][4][5]. Tuż po nich plasują się jaja kurze, a do tak zwanej „Wielkiej ósemki” alergenów należą także ryby, skorupiaki i mięczaki, różne orzechy – w tym arachidowe – soja oraz pszenica [3][5].

Warto podkreślić, że spośród wszystkich dzieci z alergią pokarmową aż 80% wyrasta z niej do 4–5 roku życia. Jednak na wczesnych etapach rozwoju układu immunologicznego dziecko jest szczególnie narażone właśnie na wymienione alergeny [2].

Jak objawia się alergia u niemowlaka?

Objawy alergii u niemowląt są różnorodne i mogą dotyczyć różnych narządów [4]. Często manifestują się jako zmiany skórne – wysypka, zaczerwienienie, suchość czy atopowe zapalenie skóry (AZS), które rozpoznaje się nawet u 10–30% dzieci [1]. Charakterystyczne są także objawy żołądkowo-jelitowe, jak biegunka, wymioty, a nawet śluz i krew w stolcu [4].

U niektórych niemowląt pojawiają się także świąd w jamie ustnej, obrzęki lub objawy oddechowe. Reakcje alergiczne mogą mieć charakter natychmiastowy (IgE-zależny, na przykład pokrzywka lub obrzęk naczynioruchowy) lub opóźniony (IgE-niezależny, jak np. zapalenie odbytnicy wywołane białkiem pokarmowym) [4].

Diagnostyka i mechanizmy alergii pokarmowej

Rozpoznanie alergii pokarmowej opiera się przede wszystkim na analizie objawów klinicznych i dokładnej obserwacji związku między spożyciem konkretnego produktu a reakcją organizmu [4]. Dodatkowo wykonuje się testy alergiczne oraz wprowadza dietę eliminacyjną, po czym – w kontrolowanych warunkach – przeprowadza się prowokację pokarmową [4].

Mechanizm alergii pokarmowej opiera się na nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na specyficzne białka. W reakcjach IgE-zależnych udział biorą przeciwciała IgE, prowadząc do natychmiastowych objawów skórnych lub ogólnoustrojowych. W reakcjach IgE-niezależnych dominuje odpowiedź komórkowa, często ze strony przewodu pokarmowego [4].

Wyróżniamy także zjawisko reakcji krzyżowej – gdy alergeny pokarmowe mają podobną strukturę do alergenów środowiskowych, takich jak pyłki, zwiększając ryzyko pojawienia się objawów po spożyciu niektórych pokarmów [3].

Alergie pokarmowe w populacji dzieci

Częstość alergii pokarmowych w Polsce wśród dzieci szacowana jest na 4–9%, a w niektórych badaniach nawet do 10% [1][3]. Alergia na białko mleka krowiego pojawia się u 2–3% niemowląt [2][4]. Na przestrzeni ostatnich lat notuje się wzrost liczby przypadków alergii pokarmowych u dzieci do 5 roku życia, co zaobserwowano m.in. w krajach europejskich [6].

Obok alergii pokarmowych, w wieku dziecięcym występują także inne schorzenia atopowe. Atopowe zapalenie skóry dotyczy 10–30% dzieci, alergiczny nieżyt nosa nawet 37,8% dzieci w wieku 6–7 lat, a astma – około 11,4% [1].

Rozszerzanie diety i zapobieganie alergiom

Edukacja rodziców w zakresie odpowiedniego wprowadzania nowych pokarmów do diety niemowlęcia jest podstawą, by uniknąć zarówno nadmiernego eliminowania produktów, jak i ryzyka rozwoju alergii [2][5]. Aktualne zalecenia wskazują na zasadność stopniowego wprowadzania potencjalnych alergenów zgodnie z rekomendacjami pediatry oraz alergologa, co może zwiększyć szansę na tolerancję immunologiczną dziecka [3][5].

Kluczowe pozostaje regularne obserwowanie objawów oraz współwystępowanie innych alergii (np. pyłkowych), a także klasyfikacja pojawiających się symptomów na reakcje IgE-zależne i IgE-niezależne, co pomaga w prawidłowej diagnostyce i leczeniu [4].

Podsumowanie

Najczęstsze alergeny uczulające niemowlęta to białka mleka krowiego oraz jaja, przy czym wrażliwość występuje także na orzechy, soję, ryby i pszenicę. Rozpoznanie alergii u niemowlaka wymaga skrupulatnej obserwacji objawów – szczególnie zmian skórnych i objawów żołądkowo-jelitowych. Skuteczność leczenia zależy od szybkości rozpoznania i właściwego zarządzania dietą dziecka. Większość dzieci wyrasta z alergii pokarmowych, jednak rosnąca liczba przypadków wymaga stałej edukacji i czujności w zakresie profilaktyki alergii [2][3][4][5][6].

Źródła:

• [1] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/66183,najczesciej-wystepujace-alergie-u-dzieci
• [2] https://testosterone.pl/wiedza/alergie-pokarmowe-u-niemowlat-i-dzieci/
• [3] https://rozszerzaniediety.pl/alergia-pokarmowa-u-niemowlat/
• [4] https://podyplomie.pl/pediatria/22144,alergia-pokarmowa-aktualny-stan-wiedzy
• [5] https://www.kasiazielinska.pl/wielka-osemka-alergenow-pokarmowych-u-niemowlat/
• [6] https://www.monz.pl/pdf-73471-10292?filename=10292.pdf